ËNDRRAT QË MBARTIM
Njeri i lirë, që jeta jote është një rrugëtim i vazhdueshëm në kërkim të jetës, të tokës së premtuar! Njeri i lirë, që në rrugëtimin tënd, në valixhen që shtrëngon fort ndër duar e ke mbushur plot ëndrra për një jetë më të sigurtë për familjen tënde!
Një paralelizëm kaq i fortë ndërthur natyrën e njeriut me atë të territoreve të shkelura, që shndërrohet në simbol të dinamikës së brendshme të shpirtit të tij. Ashtu si larmia e gjeografisë së përshkuar është magjepsëse, po aq dhe e mundimshme e njëkohësisht tragjike është ecja me ditë, javë dhe muaj të tërë pandalur të këtyre njerëzve që brenda tyre pushtohen nga pasiguri dhe ankthe të forta.
Në vërtetë kjo është gjendja shpirtërore e refugjateve dhe migrantëve që gjenden aktualisht në Shqipëri, të gatshëm të lejnë pas jetën që jetuan në vendet e tyre të origjinës për të nisur, falë një udhëtimi të mundimshëm nëpër territore të vështira, mes pyjeve, aventurën e një jete të re plot të panjohura.
Një jetë të re nga asgjë, por që gjejnë reflektim dhe mbështetje nëpër rreshtat e misionit të Caritas Shqiptar: Ne besojmë në vlerën e dinjitetin e jetës njerëzore. Ne ndihmojmë duke u bazuar në vlerat shpirtërore dhe humanitare. Besojmë që çdo njeri ka të drejtë të jetë i përfshirë në vendime që kanë ndikim në jetën e tyre. Ne besojmë se respekti për të drejtat e njeriut do të garantojë një zhvillim të qëndrueshëm[1].
Këtë vit UNHCR njoftoi se një numër i paprecedentë njerëzish janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre. Më shumë se 82.4 milionë burra, gra dhe fëmijë janë larguar nga lufta, dhuna dhe persekutimi. Kjo ekspozitë tregon qëndrueshmërinë e refugjatëve. Ata që janë zhveshur nga çdo gjë dhe megjithatë vazhdojnë, duke mbartur me vete plagët e dukshme dhe të padukshme të luftës, persekutimit dhe ankthit të mërgimit.
Një qasje kjo që hedh vështrimin larg në kohë. Në një kohë pakohë, pasi tema qendrore e ekspozitës është udhetimi dhe kalvari i të gjithë atyre që janë pjesë e kësaj lëvizje, shpërngulje njerëzore të cilët kanë mbërritur vitet e fundit në territorin shqiptar. Ekspozita vjen si një imazh tërësor i këtij fenomeni kaq të ndjeshëm dhe të prekshëm në bashkëkohësinë që jetojmë falë fotografive të fotografit Renuar Locaj. Imazhe të cilat duken sikur dalin nga rreshtat e një romani me skena tronditëse njerëzore, ku Renuari nëpërmjet objektivit të aparatit të tij ka arritur të përjetësoi skena të larmishme të mbërritjes së refugjatëve, azilkërkuesve dhe migrantëve nga vendet e Lindjes kryesisht sirianë, afganë, irakenë. Një seri fotografishë artistike, ku shihet qartë dhimbja e qenies njerëzore për t’u kapur fort pas jetës dhe për jetën.
Fotografitë janë një himn për jetën sesa një “lëmosh” figurative e metamorfozës së qenies njerëzore. Imazhet rrugëtojnë në kohë dhe çaste të ndryshme, ku portretet e fëmijëve, grave, burrave, familjeve apo gjyshit me mbesën shpërfaqin një dramë të tejskajshme njerëzore. Një dramë të cilën Renuar Locaj e ka evidentuar duke kllapitur dhimbje në sytë e tyre, në pasigurinë për të tashme dhe për të ardhmen e zhytur në errësirën e verbër. Ekspozita nuk sjell vetëm dhimbjen dhe imazhin e një fenomeni kaq dramatik siç është azili apo migrimi brenda mureve të një muzeu, sesa përcjelljen e mesazheve të forta dhe kuptimpolta, duke i ndërthurur ata me elementë origjinal të jetuar e të sjellë me vete nga vetë ata. Shputa e këmbëve të tyre është dëshmia më e dhimbshme e rrugëtimit të gjatë ku ata kanë shkelur e shprehur në heshtje në formë onomatepesh. Braktisja e vatrës, lidhja fizike dhe shpirtërore me atë tokë, i vendit ku këta njerëz kanë lindur është pengu i tyre më i pashlyeshëm për të ardhmen që i pret.
Si t’i interpretojmë atëherë këto drama njerëzore? Cilat mjete analitike duhet të përdorim për të rindërtuar fizionominë e fenomenit të mbrojtjes së refugjatëve dhe azilkërkues?
Rasti i Shqipërisë mbi të gjitha është dëshmia e mikpritjes pakushte ndaj një problemi humanitar që detyron secilin prej nesh të marrë përgjegjësinë për një fenomen që e ka origjinën në mohimin e të drejtave, të mundësive të barabarta per zhvillim, pamundësia e dinjitetit njerëzor si pasojë e luftrave civile, diskriminimit, zhvillimit kulturor-intelektual dhe kërcënimit të jetës së refugjatëve dhe migrantëve për të jetuar si të atillë në vendet e tyre. Prandaj, aftësia jonë për t’iu përgjigjur kërkesës për mbrojtje sociale, drejtësi dhe të ardhme të këtyre njerëzve bëhet urgjente, duke pranuar dhe njohur vuajtjet e tyre, duke iu përshtatur nevojave që ata kanë në bazë të respektimit të dinjitetit dhe të drejtave të njeriut, ku padyshim rol themelor luajnë edhe detyrimet tona ligjore dhe morale si popull dhe vend pritës. Një sfidë kjo e përbashkët, duke u përpjekur për të qenë më pranë, aty ulur përkrah fatit të tyre, pasi rrugëtimi që ata kanë ndërmarrë shkon përtej Shqipërisë.
Kjo ekspozitë vjen si rrëfim i një realiteti të dhimbshëm që Renuar Locaj përçon me fotografitë e tij. Fotografi të cilat flasin më shumë sesa deklaratat, synimet dhe parimit mbi drejtësinë, paqen apo solidaritetin nga përfaqësuesit ndërkombëtar. Përfshirë këtu zërin e mediave dhe intelektualëve, pasi mos pranimi apo refuzimi i refugjatëve dhe migrantëve në thelb e bën shoqërinë bashkëkohor perëndimore më të ftohtë, më indiferente, pse jo më të ashpër, duke mos i ofruar ndihmë konkrete “këtu dhe tani” këtyre njerëzve në kërkim të një jete më të mirë, me valixhen e tyre bosh ndër duar mbushur me ëndrra.
Radhë këto që synojnë të jenë një mjet njohës i fenomenit të lëvizjes njerëzore nga vende të largëta gjatë viteve të fundit në Shqipëri. Një reflektim që kërkon kapërcimin e stereotipeve dhe paraqykimeve që shoqëria shqiptare ndoshta ka kundrejt “tyre”.
Ekspozita e fotografisë pasurohet edhe me sende si; veshje, këpucë, fotografi të marra me vete nga refugjatët dhe migrantët si kujtim i një kujtese që brenda tyre nuk do të shuhet asnjëherë, por përkundrazi do të mbetet brenda tyre si imazhi që ata identifikojnë të shkuarën e tyre. Të gjitha këto elementë semiotik ngrejnë një monolog-dialog midis fotografive, sendeve të ekspozuar në formë instalacioni dhe publikut shqiptar. Një mënyrë kjo ndërvepruese mes tyre, por mbi të gjitha për të sjell në vëmendje të shkuarën tonë të afërt, ku edhe ne dikur përjetuam një dramë të tillë sikundër ata sot në Shqipëri.
Për dashuritë dhe shpirtin e braktisur në tokat e lëna pas,
ndaj utopive dhe në ndjekje të ëndrrave,
për dhimbjen në sytë e tyre,
për plagët në shputat e këmbëve,
djegur shkretëtirave të pakufishme,
të etur brigjeve të detit të përshkuar,
atyre që fundin prekën,
për buzëqeshjet e tyre,
dhe atyre që janë ndalur buzë shpresës.
Në të vërtetë në shtëpinë e të gjithëve ne, pasi shtëpia e shqiptarit është e Mikut dhe e Zotit.
Ph.D. OLTSEN GRIPSHI
Kurator i ekpozitës